Txantxangorria Amazonian laster

 Zer ikusi, hura ikasi. Arrakasta itzela dauka El Conquistador programak. Bururatu zitzaidan reality horretako hizkuntz portaera behatzea eta euskararen erabilera neurtzea. Espero zitekeen gazteen %35k baino gehiagok noizbait jardutea euskaraz programan. Izan ere, Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, EAEn, gazteen %22k erdara beste edo gehiago erabiltzen du euskara, eta beste % 13k erdara baino gutxiago, baina, noizbehinka, erabili egiten du euskara.

Nahikoak izan ziren programaren lehen hamabost minutuak behaketa amaitzeko. Tarte horretan, inork ez zuen euskaraz berba egin. Hutsaren hurrengoa da euskararen erabilera realityan. Euskaraz entzundako hitz bakarrak “Egun on” eta “lasai” izan ziren.  Ikerketa soziolinguistikoa egiteko moduko egoera da realityan ikusten dena: labeleko gazte euskaldunak, txapela buruan eta ikurrina eskuan, erdara hutsean aritzen dira euren artean.

Elebakartasuna eta euskararen ukazioa, hori da ETBko El Conquistador reality ezagunak transmititzen duen hizkuntz eredua. Eraginkorra da horretan realitya. Hizkuntz eredu hori normala izango balitz bezala hedatzen du lau haizeetara: 500.000 ikusle, 31.000 jarraitzaile Facebooken, trending topic Twitterren. Arrazoi batzuk egongo dira horretarako, eta aitzakiak asko. Baina hori ez da, ez gure gizartearen isla, ez zabal onartuta eta adostuta dauden hizkuntz portaerak.

Patxi Baztarrikak eta Iñaki Martinez de Lunak azaldu dute oraintsu zer hizkuntz portaera babesten duen gizarteak: “euskaldunek nahi duten lekuetan euskara erabiltzeko aukera izatea”, ados %87; “erdaldunek, euskara ez ulertu arren, onartu behar dute euskaldunek elkarren artean euskaraz egitea”, %71 ados; “ahaleginak egin behar dira euskara eta gaztelania maila berean egon daitezen, ez bata bestearen gainetik”, 75% ados.

Elebakartasuna eta euskararen ukazioa ez da  hemengo estiloa. Euskal gizarteak aniztasuna, berdintasuna eta errespetua lehenesten ditu, eta Europak ere bai. Europak “txartel gorria” atera zion Espainiako Estatuari  ez dituelako betetzen gaztelania ez diren bertako gainerako hizkuntzak babesteko eta sustatzeko konpromisoak, besteak beste hedabideetan. Txartel gorria eta lau partidako zigorra jar dakizkioke   El Conquistador programari, baina horrek ez du ezer konponduko. Hona hemen hiru proposamen zehatz programaren hizkuntz eredua aro berrira egokitzeko: lehena, El Conquistador programak gizartean zabal adostutako hizkuntz portaerak sustatzea, besteak beste, euskara eta gaztelania maila berean egon daitezen, eta ez bata bestearen gainetik; bigarrena, parte-hartzaile euskaldunei zuzenduta, euren hizkuntzan: obarioak/potroak zintzurrean, ala? Euskaraz, ostia!; Azkena, batez ere euskal hiztunoi dagokiguna, agerian jartzea iraungitako hizkuntz portaera baztertzaileak, eta horiek aldatzeko elkarlana sustatzea. Aro berrian, jokabide berriak.

Garrantzitsua denok zipriztintzea da

Ilusioa eta itxaropena eragin ditu euskalgintzan ikusten den  mugimenduak. Ahots propioa bereganatu du hiztun komunitateak eta euskararen bizi-indarra  jarri du beste lehentasun guztien aurretik.  Euskalgintzan zabal onartutako eta errespetatutako hainbat pertsonak altxatu dute ahotsa: konplazentziatik atera eta inertziak astintzera deitu dute.

Une erabakigarrian bizi garela esan zuen Kike Amonarrizek. Argi dago inor gutxi gogobetetzen duela azken urteotan lortutakoak. Gero eta euskaldun gehiago gara, egia da, baina euskararen erabilerak ez du gora egin eta nabarmenak dira geldialdi zantzuak. Premiazkoa da joera hori aldatzea, erabakigarria izango baita euskararen etorkizunerako.

Hala ere, badaude optimistak izateko arrazoiak. Adostasun zabala ikusten da aditu eta aritu askoren artean, bai diagnostikoan eta baita eginbeharrekoetan ere. Joseba Sarrionaindiak honela dio azken liburuan: “Euskal komunitateak, alderdien arteko zeingehiagoken menean egon gabe, subjektu gisa antolatu behar du bere burua, ezinikusi ideologiko eta oztopo politikoen gainetik, batez ere euskaraz eguneroko bizimodua egitea posible izan dadin”.

Hiztun-komunitatean hausturak eragiteko diskurtsoak zaharkitu egin dira, lekuz eta sasoiz kanpo daude. Euskararen bizi-indarra da lehentasuna eta elkarlanerako deiak zabaldu dituzte hainbat eragilek. “Elkarrekin eramango dugu euskara plazara, elkarrekin mugituko ditugu euskararen hegoak” txiokatu zuen Mertxe Mugikak, AEK-ko Koordinatzaile nagusiak, Euskararen Txantxangorria ekimenaren aurkezpena zela eta.

Bistakoa da zirimiria hasi duela, baina garrantzitsua denok zipriztintzea da. Bide handia falta da egiteko, egia da. Baina susmoa daukat hiztun-komunitateak badakiela nondik datorren eta baita nora heldu nahi duen ere. Askotariko komunitatea eta irekia izan nahi du, eta pertsona orori eskaini nahi dio euskara erabiltzeko aukera; bizikidetza, justizia eta enpatia nahi ditu gizartean: hiztun ezberdinak baina eskubide berdinak, inor ez inoren gainetik, euskara duintasunez eta asertibitatez erabiltzeko adostasuna.

Ahotsa altxatzea eta erantzukizuna hartzea erabaki du hiztun komunitateak: elkarlana sustatzea, diskurtsoa berritzea eta asertibitatea praktikatzea, konplexurik gabe. Egiten dugunak egiten gaitu. Aro berria dugu aurrean,  abagune berri bat geldialditik atera eta aurrera egiteko. Hala bedi!

Erdalduna enpatiaz hartu behar dugu, baina euskararen aterik muturrean itxi gabe ( INFO7 Gureaz Blai saiorako ) 

Iraupen luzeko lasterketaren antzekoa da euskalduntzea, Behobia-Donostia lasterketa edo Quebrantahuesos baino askoz luzeagoa. Energia ondo erabiltzea ezinbestekoa da helmugara hurbiltzeko. Euskalduntzeko lasterketan, oztopo asko topatuko ditugu bidean. Nik batzuei zulo beltzak esaten diet, euskara erabiltzeko daukagun energia guztia xurgatzen dutelako.

Funtsezkoa da zulo beltzak ezagutzea eta saihestea, energia alperrik galdu nahi ez badugu. Zulo beltz mota bat osatzen dute euskararen gaineko aurreiritzi faltsuek, euskara erabiltzeko gogoa kentzen baitigute.

Aurreiritzi faltsu asko gaindituta daude dagoeneko; esate baterako, hizkuntza bakarra (gaztelania, noski) erabiltzeko gauza diren medikuak profesionalagoak direla eleanitzak baino, profesionaltasuna eta euskara bateraezinak balira bezala. Gehienok badakigu egia  kontrakoa dela: eleaniztasuna eta profesionaltasuna lotuta doazela gehienetan.

Baina beste aurreiritzi ustel batzuk sakonago sustraituta ditugu.

Asteartean, lagun baten urtebetetzea ospatu genuen, herriko pub batean. Bildu ginenen artean, asko ziren erdaldun elebakarrak eta erderaz izan ziren gure elkarrizketa ia guztiak. Kuadrillako lagunekin solasean ari nintzenean, ezagun bat hurbildu zitzaidan eta euskaraz hitz egiten hasi ginen, bion arteko kontu bati buruz. Kuadrillatik pausu bat urrundu ginen, intimitate bila edo. Gure kontua bukatuta, euskaraz hitz egiten jarraitu genuen.

Elkarrizketetan, konturatu gabe, mugitzen hasi ginen, eta kuadrilla-lagunei begira jarri ginen berriro, haiekin batzeko asmoz edo. Orduan, portaera linguistikoa aldatu genuen eta nahasmendu bipolarrean murgildu ginen: kuadrillakoren bat hurbilduz gero, erdarara pasatzen ginen; kuadrillakoak pausu erdi atzera eginez gero, ostera, euskarara itzultzen ginen berriz. Egoera barregarria benetan.

Portaera horrek gogorazi zidan sakon barneratuta daukagula aurreiritzi faltsu bat: euskaraz egiten ez dutenen aurrean, erdaraz egin behar dugula beti, ongi heziak eta adeitsuak izan nahi badugu.

Egia da enpatiaz hartu behar dela erdal hiztuna; baina euskal hiztunak ere (norberak barne)  enpatia berdina merezi du. Askotan, beste euskaldun batzuk izaten dira elkarrizketan, eta, erdaraz hitz eginda, guk geuk egiten diegu nekezago euskara erabiltzea. Hori gertatu zen, esaterako, gure kasuan. Bestalde, jokabide horrekin, erdal hiztunei  ukatu egiten diegu euskal hiztun-komunitatean integratzea; atea zabaldu beharrean -euskara ikas dezaten eta euskararen munduan integratu daitezen- muzturrean ixten diogu. Horixe bera egin genien guk kuadrillako lagun batzuei.

Huts-egitetik ikasi beharra dago, euskalduntze bidean aurrera egin nahi bada. Asteburu honetan daukat aukera ederra ikasi dudan hori praktikan jartzeko.

Euskara  eta aniztasuna

( INFO7 Gureaz Blai saiorako)

Familiako bazkaria izaten dugu asteburu askotan, eta bertan euskaldun zaharrak eta berriak biltzen gara, baina elkarrizketa gaztelaniaz izaten da gehienetan, euskaldun berri batzuk ez baitira gauza  euskaraz ahoa zabaltzeko. Ez da harritzekoa: senide bat, euskaldun zaharra bera, beti dago erne, eskopeta kargaturik, lehen gerundioa noiz pasatuko:

·      Bazkalchen! Chen! Euskera ya habrás aprendido pero… Tienes que aprender a decir tzzzeee. Mira es fácil, la lengua...

Hurrengo bost minutuetan, tze ahoskatzeko tesi ezin adierazgarriagoa jasan behar izaten dugu, baina, bitxia bada ere,  erdara hutsean.

Euskaldun batzuek uste dute euskaldun perfektua izan behar dela euskaraz hitz egiteko, eta gurago dute erdara euskaldun inperfektuaren euskara baino. Aurreiritzi horrek mesede eskasa egiten dio euskararen erabilerari. Perfekzioa eskatzeak ez du gure hiztun-komunitatea indartuko, zeren perfektu-perfektua inor ez da hemen.

Perfekzioa beste modu askotara ere eska daiteke. Esaterako, pentsa daiteke euskaldun perfektua izateko ideologia jakin batekoa edo tribu konkretu batekoa izan behar dela, edo, osterantzean, hobe dela erdara erabiltzea. Iritzi horrek ez dio onik egiten euskararen erabilerari. Ideologia eta tribu zehatz horiek, gainera, norberarenak izan ohi dira gehienetan, eta, beraz, uniformetasuna izaten da hiztun-komunitatean sartzeko jarri nahi den baldintza.

Urte askoan kanpotik jasan dugun homogeneizazio-ahaleginak  astarnak utzi ditu gurean.  Sano barneratuta dugu askok indartsu izateko uniformea eta homogeneoa izan behar dela. Horrexegatik eskatzen dugu, gurean ere, uniformetasuna. Aditu askok, ostera, aurkakoa diote: aniztasunean datzala indarra.

Iritzi horretakoa naiz ni ere. Euskararen aldaera guztiek euskara joritzen duten era berean, hiztun-mota guztiek aberasten dute gure hiztun-komunitatea. Euskararen mundua ez da hedatuko aniztasuna sustatu ezean,  eta bereizkeri mota guztiak (bai linguistikoak, bai politikoak eta bai ekonomikoak) baztertu ezean.

Txerra Rodriguezek idatzi zuen euskalgintzarentzat nahiko lituzkeela  feminismoak azken urteotan izan duen bizitasuna, konplexutasuna eta intuizioa. Iritzi berekoa naiz ni. Horregatik dakart hona Uxue Alberdiren bertsoa. Lehen puntua emateko, emakume zioen lekuan euskal-hiztun jarri dut, besterik ez.

Euskal hiztun zuzenak, okerrak, kirtenak, moja txintxoak eta zerrama irtenak, itsusiak, politak, atletak, herrenak: konplize ditut eta maite ditut denak.
Langileak, alferrak, lanik ez dutenak, tuntunak, mediokreak, klaseko lehenak, ale desegokiak, andre txit gorenak: konplize ditut eta maite ditut denak.

INFO7 Irratian, Gureaz Blai saioan

Oskorriren despedidea

Uda ostean ideia asko izaten ditut buruan, baina lanera itzuli eta lauzpabost egun nahikoa izaten dira hankak lurrean jartzeko. Makina bat ideia eta asmo on geratu zaizkit bidean. Zeregin asko burutu nahi ditut batera, eta, aldi berean,  helburu asko lortu.

Baina zenbat eta helburu gehiago, orduan eta emaitza gutxiago. Eskarmentuak irakatsi dit eguneko zereginetan xahutzen dela denbora eta indar gehiena, eta energia gutxi geratzen dela asmo berriak gauzatzeko. Beraz, hobe da asmoei banan-bana ekitea. Horregatik hasi nuen iraila asmo nagusi bat aukeratu nahian.

Oskorriren despedidara joan nintzen irailaren lehen igandean, Getxora. Oskorrirekin zorretan nago eta eskerrak ematera joan nintzen hara. Haurtzarotik izan ditut alboan, etxekoen artean, euskal arima berpizten eta hezten: alaitasunez batzuetan eta tristuraz besteetan, baina beti  samurtasunez.

Ohi bezala, ostera, nik eman niena baino askoz gehiago jaso nuen Oskorriko musikariengandik, eta kontzertutik indarberrituta atera nintzen.

Oskorrirekin batera abestu genuen denok: Euskal Herrian euskaraz, nahi dugu hitz eta jolas, lan eta bizi euskaraz eta hortara goaz; eta soseguz galdetu genion albokoari ez al dakizu euskara dela euskaldun egiten gaituena? Zaila da une horretan sentitu nuena adieraztea: lagunarteko konplizitatea, enpatia, konpromisoa...

Gogoratu nuen integritatearen gainean idatzi nuena liburuan: euskaldunak garela esan, baina euskara erabiltzen ez badugu, esana eta izana ez direla bat etorriko; eta esaten dena egitean datzala sinesgarritasuna; eta  euskarak egiten gaituela benetako eta sinesgarri, bestela, itxurakeriek eta gezurrek ez gaituztela urrun eramango.

Abestia bukatzean, eskuak gorritu arte jo genizkion txaloak  Oskorriri, edo, agian, txaloak guretzat ziren, jende aurrean, behingoz, ozen esateagatik pentsatzen eta sakon sentitzen dugun hori.

Oasi euskaldunista hartatik irten eta taberna batera joan ginen, ilusioz beterik. Oskorri kantaka ari zen artean nire buru barruan, eta irailerako asmoa argitu zitzaidan: Zabal bideak eta aireak, gure hizkuntzak har dezan arnas. Tabernako giro erdaldunak eraginda edo, disko-jogailuaren orratzak Ezpatadantza gerra-kantura egin zuen jauzi: ez gaitezen sekula gerta geure etxean arrotzak. Ikasturte honetarako lehen asmoa argituta eta azalduta, mezu hau idazteari ekin nion.

Agian zu, entzule, euskaraz bizi zara jada, edo, beharbada, nik bezala, nahiko zenukeena baino gutxiago erabiltzen duzu euskara. Horrela bada, animo, entzun Euskal Herrian Euskaraz abestia; eta motibazio-txute handiagoa behar baduzu, ez galdu Oskorriren hurrengo despedidea.

Eskerrik asko, Oskorri.

Animo, Mikel!    

Egun on, Karmelo! 

Izugarri gustatu zait zure liburua! Hausnarketa sakona izan dut, eta horren ondorioz, aldatu egin da neure ikuspuntua.

Kontatzen dizut neure kasua: Sestaon bizi naiz (dana esanda, ez da?), eta alaba bi ditut, 7 eta 3 urtekoak, Ikastolara doazenak. Etxeko borroka itzela da, euskeraz bizitzeko nolabait, ze kanpoko eragina oso indartsua da (eta erdaldun hutsa, noski!)  Nire emaztea ikasten ari da, eta kostatzen zaio, orduan "kontzesio" dezente egin behar dut egunero. Batzutan toalla botatzeko modukoa sentitzen naiz!

Ni musika irakaslea naiz, Basauri eta Santutxun, kontserbatorioan, eta ikusten dut ikasleen jarrera: nahiz eta ikastolara joan, gehienek erderaz ematea nahiago dute (mingarria!) Saiatzen naiz, gutxitan aurrerapen bat lortzen dut, baina penagarria da.

Bueno, hau suposatzen da ekarpena izan behar zuela, eta psikoterapia ematen du! Bakarrik esan oso lagungarria izan dela zure liburua, ideiak eman dizkidala, eta batez ere, animoa sortu didala bihotzean. Ez nago bakarrik, eta nire arazoak oso arruntak dira. Eskerrik asko zure laguntzagatik!!

Edozein gauza nahi izanez gero, ez zalantzatu!

Mila esker eta agur bero bat!!

Mikel Sasia

Surfing euskeraz

Kaixo Karmelo,

Zure liburua eskertu nahi nizuke. Uda aprobetxatu dut zure liburua irakurtzeko, Bakioko hondartzan, olatuak entzuten ditudanean. Hemengo surfistak olatu hoberen zain daude, baina zuk azaltzen duzun bezala, edozein olatu aprobetxatu behar da euskara erabiltzeko…eta gozatzeko.

Ondo izan,
Josu Arrospide

Gogoa berotzeko moduko mezu bat

Amaitu berria dut zure liburua eta eskerrak eman nahi dizkizut.
Asko gustatu zait , gozatu eta ikasi egin dut. Esperientzia zoragarria izan da.
USAn nago oporretan anaia hemen bizi delako. Westhampton  Beach-en erabaki nuen zure liburua irakurtzea, Euskal herritik kanpo horrelako gauzak gehiago sentitzen dira eta.
Horrela izan da eta pozik nago. Beste egunean Mall handi batean nire lehen esperientzia izan nuen, zure bideari jarraituta. Euskal selekzioaren kamiseta neraman. Hurbildu zitzaidan emakume bat bere alabarekin, nire shirt seinalatzen eta gaztelania txarrez galdezka. Nik alabari begiratu eta euskaraz erantzun nuen, eta horrela jarraitu zen elkarrizketa.
Beno, ba bihotz bihotzez mila esker eta nire acknowledgement handiena.

Aio

Autokritika eta jarrera positiboa. Gure esku dago

 

Zure liburua pasatu zidaten  eta esan behar dut oso interesgarria iruditu zaidala. Hausnarketa sakona egiten duzu euskararen erabileraz eta erabiltzeko edo ez jarreraz. Nik bi gauzarekin geratu naiz: bata, autokritika egiten duzula  -bazen ordua, ohituta gaude gure egoeraren errua besteei botatzen, baina euskaldun guztiok gure aldetik ahal dugun guztia jarriko bagenu..., guztion urte hasierako proposamen hori izango balitz...; Eta bigarren ideia  da jarrera, orain dela gutxi irakurri nuen  Victor Küppersen liburu bat bizitzan daukagun jarreraz, gure esku dago bizitzaz gehiago disfrutatu ala ez; eta zure liburuan gauza bera ikusten dut: jarrera hori euskararen erabileraren kontura ere hedatzea.

Liburu interesgarria ez ezik,  praktikoa ere iruditzen zait , eta niri pasatu didaten bezalaxe, neuk ere katea jarraituko dut. Gure esku dago.

Eskerrik asko aire bufada horiengatik.
Arantza

Euskaldun zahar gazte baten hausnarketa

Gogoan ditut gurasoek, gaztetan euskara dela eta, nirekin izandako borroka amaigabeak. Baita aitak, urte batez, gaztelaniaz egiten nuen bakoitzeko pagatik bost zentimo kentzen zizkidanean; horrela zerbait lortzeko itxaropenarekin. Lotsatzen nauten oroitzapenak dira, nire kontzientzia falta izugarria izan dela erakusten didatenak. Hau onartzeak ordea, aurrera egiteko arrazoiak areagotzen dizkit. Etxean, gurasoak, familia … euskaldunak izanda, kalean ez badut euskararik egiten, nola exijituko diot familia erdalduneko bati egitea?

Ixone Garmendia

Boluntarismotik haratago, nor bakoitzaren ur tanta

Berriki Karmelo Ayestaren  Goza daiteke gehiago, Euskaldun baten hizkuntza-bidaia liburua irakurri dut. Lehen ezustekoa automobilgintzan urtetan aritu eta orain enpresa aholkulari den batek gure hizkuntzaren erabilpenaz egiten duen hausnarketa originala. Gehinetan  beste arlo batzuetako jendearen zeregina bezala ikusi izan dugu, hala nola Patxi Baztarrikarena; baina Karmelok  argi uzten du hausnarketa horretarako beste  bidezidor batzuk ere badaudela, atseginak  gainera. Atseginak diot,  ez ia atal guztiak Groucho Marxen esaldi genial batekin hasten dituelako- gauza ez oso ohizkoa euskal liburuetan- baizik eta bere buruan jira-biraka darabilen pentsamendua  lausorik gabea delako.

Abiaburu  esanguratsua hartzen du: " Ohitura aldaketa eta hobekuntza pertsonal guztiak antzeko prozesu aren bitartez buru daitezke"(5.or) Idazleak, segur aski bere esperientzia pertsonalean oinarrituta, hizkuntza-jokabidea aldatzea gozabide bilaka dadin, motibazioa, integritatea, erantzukizuna...aipatzen  eta garatzen ditu. Ez dago dudarik gaiari  hasiera-hasieratik heldu nahi diola eta irakurlea hausnarketa-lagun egin nahi duela.

Garatzen duen haritik tiraz, behin baino gehiagotan geratu naiz liburua altzoan, hatz-erakusleaz irakurtzen ari den  liburuko orria mantendu eta  irakurritakoaren meditazioan. Izan ere, Euskal Herrian azken 40 urteotan gure hizkuntza  punta.-puntako kezka izan dugu. Hor sartu ditugu auzolanean  hainbeste ordu: euskara ikasteko  eskola-ikastoletan metodoak landu, helduentzat  bideak zabaldu, Bai euskarari, Korrika.... Halere, euskara buruan daramagunak  gero eta gehiago izanda ere, kalean ez ei da gehiegi entzuten. Karmeloren lerro bakoitzean horri erremedio bat jarri asmoa nabaritzen dut; nire baitan ere kezka horrek  halako sentipen arraro bat sortzen dit barnean...

Hitzik gabeko elkarrizketa bat lotu dut idazlearekin: hark ematen dizkidan arrazoiak baliagarri ikusten ditut maila pertsonal batean. Ez bat, ez bi, asko ezagutzen ditut euskarak liluratu eta  gozamen hutsa dutenak euskaraz hitz egitea.

Baina ingurumariaren  esperientzia ere hor daukat: ikastolan euskaraz oso ongi ikasi, unibertsitateko ikasketak euskaraz egin,  euskararen aldeko sentimendu bat  golkoan itsatsita eraman eta halere  lagunartean, kalean, lanean...hitz bat gure hizkeran ezin erdituz geratzen direnak.

Hizkuntz egiturak, ekonomia egiturak eta gure arteko beste egitura asko bezalaxe, inertziaren indarrak menderatzen ditu. Eta horren aurrean  jarrera pertsonalak  ez dira  guk uste bezain eraginkorrak. Askotan enztun izan duguna: munduko langile guztiak elkar hartuta egungo ekonomia sistema kapitalistaren aurka altxatuko bagina...Baina hemen ere balizko urak ez du errotarik mugitzen.

Karmeloren liburua baino egun batzuk lehenago amaitu nuen Jon Sarasuaren  Hiztunpolisa. Agian nire hausnarketa  liburu bi horien eraginpean kateatuta dabil, ez kontrajarriak direlako,  hildo ezberdinak markatzen dituztelako baizik. Iraganeko une batean ikasi genuen  gizakiaren pentsamendua  tesis,antítesis eta síntesis  jardunean garatzen dela.

Nire ustez, Karmeloren liburua bide horretan alboan edukitzeko modukoa da. Hiztunpolisak boluntarismotik haratago zerbait  berria imeginatu beharra plazaratzen badu, Karmelok nor bakoitzaren ur tantaren premia azpimarratzen duela iruditzen zait. Kontrajarriak? Elkarren osagarriak. Ez dakit,bizitzako gauza asko bezala "hau ala bestea" eta "hau eta bestearen" arteko eztabaidan utziko dugu.

Nik behintzat gozamena sentitu dut  liburuxka hau irakurtzean. Freskoa eta gardena.

Mikel Arginarena

Erantzukizuna, sarea eta familia barruko transmisioa

Joan den astean Bartzelonara joan ginen egun batzuk pasatzera. Trenez egin genuen joan-etorria eta nik joaneko bidaian amaitu nuen zure liburua, tirada batez. Idatzizko apunte ugari ere hartu nuen, nire buruan dauden ideia, esperientzia, sentipen asko eta asko zuk paperera ekarri dituzulako, era jostagarrian ekarri ere.
Liburuaren gehiena nork bere aukera, erabakia, erantzukizuna duela arrazonatzen, frogatzen osatu duzu. Guztiz ados nago. Pentsa nola aldatuko litzatekeen Arrigorriaga, adibidez, euskaldunok urte hasierako asmo horien artean liburuan aipatzen dituzun helburu lorgarri horietako bana jarriko bagenu erronka moduan...
Baina euskaraz bizitzeko, euskaldun bakoitzaren esku dagoena egiteaz gain, sarea osatu behar dugu: "sarea", liburuaren bigarren zutabea, niretzat guztiz funtsezkoa. Auzolanak talde sena handitzen du, elkar igurtzeak loturak sendotzen ditu eta batera egindakoak dakarren arrakastak poztasunez betetzen du bihotza.
Kritikatxo bat egin behar dut (irakaslea naiz, badakizu, zuzentzen ohituta...). Ideia batzuk liburuan errepikatuta daudela iruditu zait, inpresioa da besterik ez (gustatu zaizkidanak bakarrik hartu ditut apunteetan...). Baina agian nahita egidako "errepikapena" da, ezta?
Argazkian gure alaba duzu, June, 12 urtekoa eta asko-asko-asko irakurtzen duena. Asertibitateari buruzkoa irakurtzeko esan nion trenean eta amaitu zuenean, "oso interesgarria", esan zidan. Eta gominola bat hartu zuen, bidaia gozatzeko...

Lanean ere alda daitezke hizkuntza-ohiturak

Hernanitik jasotako email ederra 

 

Kaixo, Karmelo

Aldez aurretik, mila mila esker egin duzun lan bikainagatik. Ez dakizu niretzako zein inportanteak diren zure ekarpenak.

Hernaniko Udaleko hizkuntza normalizatzailea naiz eta momentu honetan udaleko langileekin (funtzionarioekin) martxan jarri dugun ekimen baten berri eman nahi dizut, labur-labur.

Zortzi erakunde (Gipuzkoako Foru Aldundia eta zazpi udal: Hernani, Andoain, Errenteria, Zarautz, Donostia, Irun eta Bergara) elkartzen hasi ginen 2011n, guztiok genuen kezka honi erantzuteko. Gure udaletan udal langile euskaldunek gaztelaniaz hitz egiten dute lanean ari diren bitartean.

Bi urte luzez aritu gara elkarlanean eta egitasmo bat diseinatu dugu, “lanlekuan ahozko harremanak euskalduntzeko egitasmoa”, eta martxoan hasi gara zazpi erakundeetan (Bergaran izan ezik), langileen hizkuntza ohituretan eragiteko. Emun-eko teknikari bat izan dugu gidari.

Lan handia egin dugu (diskurtso bat sortu, gogoeta saioak prestatu, hizkuntza ohiturak aldatzeko “dinamika” bat asmatu, dinamikaren inguruko jarraipena nola egin, materiala sortu...) eta juxtu orain, martxoan, hasi gara erakundeetan inplementatzen. Hernanin 10 langilerekin hasi gara lanean, ahozko hizkuntza ohituretan eragiteko.

Dinamikarekin hasi ta egun gutxira zure liburua deskubritu nuen. Bertan aipatzen dituzun kontu pila bat oso baliagarriak izan dira Hernanin egiten ari garen lanerako.

Adibide bat. Ostegunean hamar langile horiekin saio bat izan nuen eta egun horretan bakoitzak zehaztu zuen zein helburu lortu nahi zuen. Gaur goizean youtuben horren inguruko zure bideoa topatu dut. Langileei lotura hori pasa diet beraiek ere ikus dezaten. Alegia, beraiekin ostegunean landutakoa indartzeko primeran etorri zait. Zure liburua behin eta berriz aipatzen diet.

Benetan, ez dakizu zein momentu aproposean egin dudan topo zure liburuarekin, bideoekin... Pista asko ematen dizkidazu esku artean dudan erronka honetarako.

Ez naiz zu bezain idazle trebea eta kosta egiten zait paperean idaztea bihotzean sentitzen dudan poxa. Ez nuen zu zoriontzeko aukera hau galdu nahi.

Berriz ere, mila esker.

Gure zozo zuriaren kantua

 

Demagun txoria dela: zozoa.Txakur izena jarri diote batzuek (chucho), eta doministiku- zarata besteek (chus!). Iraintzeko, garmendia esaten zioten, eta garmendia da: sutsua eta bizia, iragarri ezina, berezkoa eta berezia. Garmendiek legez, besteena irentsi beharrean, berea bota ohi du: berritsua da, isilune gabeko txioa, zozo hiperaktiboa.

Habiatik du maite zozo-kantua. Baina habia goiz utzi, eta goizegi ikasi zuen besteen doinua; orain, ez du berea bere egiten. Filmekoak bezala zortzi izen euskaldun ditu, edo zortzi ber zortzi, baina, filmekoak bezala, erdaraz.

Gure zozoaren kantuak itzartu nau gaur. Iphonea hartu eta atzoko txioak begiratu ditut whatsAppen, Tribuaren Berbak saioaren ostekoak:

• Zozoak: Oso ondo, Karme!
• Nik: Hemendik aurrera ezingo dizut erdaraz egin, bestela, entzuten badidate...
• Zozoak: Orduan baxutxoago hitz egin beharko dugu!

Demagun zozoa anaia dela, eta, tribuaren berbei esker, habiako kantuan hasi dela berriro, euskaraz.

Bihotzetik idatzitako emaila, liburuak  jaso dezakeen saririk onena

Ane naiz, bilbotarra, 14 urterekin euskalduntzen hasi nintzen, 18 urterekin euskal hiztuna izateko hainbat harreman sortzen hasi nintzen; ama euskaldun zaharra eta etxeko beste guztiok gaztelania ama-hizkuntza; senide eta lagun asko euskaldundu zirenez hainbat harreman euskeraz izatea erabaki genuen, beste honenbeste gaztelaniaz mantentzea erabaki genuen; lagun talde polita gaztelaniaz, euskera ez dakitelako; lagun talde polita euskeraz, euskaldunak garelako; lankide guztiak euskaldunak; eta Alberto bizikidea, senarra, 30 urte euskaldundu nahian.

Hori guzti hori pote batean sartu eta zuk zeuk liburuan plazaratzen dituzun kezkak, nahiak, bizipenak eta burutazioak bizi izan ditut. Baina zure liburuan koktel horri bizigarria ipini diozu: errespetua, enpatia, asertibitatea, integritatea, ulerkortasuna eta ulergarritasuna.

Nire koktel horretan bi osagai falta ziren, oso funtsezkoak biak: Albertorekin euskeraz bizi izatea eta Bilbon euskeraz bizi izatea. Sarritan saiatu naiz bietan aurre egiten, baina amorraziotik abiatzen nintzen, haserre egoten nintzenean ondokoek, eurek, euskeraz hitz egiten ez zutelako. Abiapuntu horretatik ez nuen erantzun egokirik jasotzen, eta atzera egiten nuen egoera berriro jasanezina izan arte.

Horrela ibili gara, saltoka, 30 urteotan, "esan eta izan" bateratu ezinik.

Asteburu honetan, kotxez gindoazela Gipuzkoatik, lurralde mendetsu eta berdeak zeharkatzen, Alberto gidatzen eta ni zure liburua irakurtzen, ozenki irakurtzen hasi nintzen. Nik neuk ez nuen ezer gehitzen zeuk idatzitakoari, Albertok esaten zuen:" me recuerda a los libros de autoayuda... un poco, pero bien dicho" "ahora me recuerda a Erich Fromm y sus teorias sobre el miedo a la libertad", "eso me recuerda a las charlas sobre mejora empresarial"... Nik bitartean hizkuntzarekiko loturak aztertzen nituen aditasunez.

Liburua irakurtzen amaitu nuen/genuen etxeratu baino lehen eta azken kilometroetan Albertok errepikatzen zuen: "esan eta izan" behin eta berriro. Bitartean isilik nengoen (zure liburua irakurri ondoren neuk ere jarrera eta portaera aldatu behar nituela ikasi nuen).

Etxeko atea zabaltzeko Albertok galdetu zidan "giltza daukazu?" Nire betiko sasi hitzaldirik eman gabe, euskeraz segitu nuen. Horrela amaitu zen asteburua, ni euskeraz aritzen nintzen eta Albertok euskera eta gaztelania tartekatzen zituen. Afaltzen geundela galdetu zidan: "tu tambien has decidido pasar 8 horas al dia en euskera?" Ez, hori askotan egiten dut, baina axola zaizu nik euskeraz hitz egiten badut zuri ezer eskatu gabe? Eta ulertzen ez duzunean esadazu, horrela nik astiroago, errazago edo gaztelaniaz esateko."

Ordura arte sarritan saiatu ginen harremana euskeraz egiten, baina nire jarrera oso ezezkorra, exijentea, derrigorrezkoa, malgutasun gutxikoa zen. Lau egun pasa dira, lau egun zoriontsu biontzat "esan eta izan" bateratzen saiatzen ari garelako.

Horrekin batera, Bilbon hiztun aktiboa izateko ahaleginak egiten ari naiz: medikuaren kontsultan, tabernetan, dendetan... Errazagoa egiten zait ezagutzen ez nauten tokietan euskeraz aritzea: oso erantzun baikorra jasotzen ari naizenez, agian aurrerago helburua zabalduko dut eta...

Ez dakit oso ondo zer idatzi dizudan, ezta nola idatzi dudan. Baina bihotzetik idatzi dizut.

Alberto eta Aneren partez mila esker zure liburu txiki horrek gugan aldaketa handia piztu digulako, eta euskaldun baten hizkuntza-bidaian goza daitekeela gehiago erakutsi digulako.

Eskerrik asko Arrigorriagako Anari zure liburua nire esku artean ipintzeagatik: "tori liburu hau, ea bertan topatzen dituzun burutazioak zuk ere inoiz izan dituzun".

Neuk ere liburua erosi, oparitu eta katea luzatzen jarraituko dut!!

Irakaskuntzatik iritzia. Koherentzia

Gabon Karmelo!

Oraintxe bertan amaitu dut liburuaren irakurketa eta jarraian jarri naiz idazten.

Alde batetik guztiz, identifikatu naiz zure hausnarketarekin. Irakaskuntzan ari naiz, psikopedagogoa naiz, eta orientazio esparruan dihardut. Liburua irakurtzea oso erraza egin zait, zuk erabiltzen dituzun kontzeptuak eta liburuaren zehar agertzen den metafora (kirola)  dira nik ikasleekin erabiltzen ditudanak. Konprobatuta dut "locus de control" norberarengan jartzen lortzen dugunean aldaketarako lehenengo urratsa ematen dela; ondoren jarrera baikorra, hutsegitearena onartzea prozesuaren ezinbesteko urratsa moduan (helduei onartzea asko kostatzen zaigu!)...helburua zehatzak finkatzea...ez dut jarraituko liburuaren zehar zuk aipatutakoa errepikatzea izango zelako.

Bestaldetik, beste esparru batean ere zeharo identifikatu naiz, koherentziarekin , ahalegintzea norbera izaten era asertibo batean.

Konfesio horren ondoren nire harridura, euskara arloan ez naiz koherentea eta, are txarrago, ez dut aurrera eramaten nire lanean ordu guztietan ikasle, irakasle zein gurasoekin erabiltzen dudan metodoa. Konplexuz beterik nago ( intolerantea izateko beldurrez beterik...).Eskertu behar dizut horretan begiak zabaltzea, ikuspegi zeharo aldatu dit liburuak eta hasteko "bezero profesionala" izateko lehenengo urratsak emango ditut, ondoren lagun taldean egingo dut murgilketa...

[...]Hau da nire barru barruko gogoeta. Eskerrik asko benetan.

Baikorra eta gozagarria

Kaixo Karmelo!

Lehenengo eta behin, zorionak eman nahi dizkizut liburuagatik. Itzela iruditu zait: laburra (neurrikoa esan nahi dut), irakurtzeko erraza, ulergarria (ulertu nahi duenarentzat, behintzat) eta praktikoa.

Euskaldunon artean dagoen egoera ezin hobeto azaltzen duela iruditzen zait, eta euskararen erabileran eragiteko zenbait bide zabaltzen dituela ere bai. Batez ere, norberarengandik hasteko oinarriak argi uzten dituela. Baloiak kanpora jaurtitzeko dugun ohitura horren beste aldea azaleratzen du eta norbere hautuaren berebiziko garrantzia nabarmentzen du.

Zorionez, esan nezake euskaraz bizitzeko ingurunea duen horietakoa naizela; etxean, lagun taldean, lanean... Gehienetan, euskaraz dihardut, eta kontzienteki horrela erabakitzen dudalako, gainera. Baina onartu beharra daukat, askotan euskaldunok daukagun bigarren mailako herritar garenaren konplexua nire hizkuntza hautuan ere, gailendu egiten dela. Liburuan aipatzen dituzun adibide praktiko zenbait eguneroko ogia izan ohi dira.

Hizkuntza bidaia luzea bezain aberasgarria eta positiboa izan daitekeela transmititzen du liburuak eta hortxe ikusten dut gakoa. Euskaldun izaera garatzeko ezinbesteko puntua baita egitearen alde baikorra eta gozagarria helaraztea. Kanpora eta barrura. bakoitzetik hasi behar baitu ondo sentitzeak kanpora ere hori eraman nahi bada.

Liburuari "pega"ren bat jartzearren, kontutxo bat baino ez. Pare bat aldiz aipatzen duzu "hizkuntza menperatu" esamoldea. Behin, irakasle batek aipatzen zidan, hizkuntzak ez direla inoiz menperatu behar; ikasi, erabili, jakin... egin behar direla baina menperatu ez (helburua hori ez baldin bada, noski).

Besterik gabe, eskerrik asko liburua idaztearren eta zure jakituria, esperientzia... elkarbanatzearren. Nire aldetik, euskaldunei liburua irakurtzeko gomendatuko diet inongo zalantzarik gabe.

Ondo segi.

 Argi-ilunak. Beste irakurle baten iritzia liburuaren gainean

 “Argi-ilunak ikusten dodaz. Erizten jat,

- batetik, ideia interesgarri askotxo daukazala, ekarpenak, eta aldarrikatzen daben jarrera pertsonala, ahal dan neurrian, imitatzeko modukoa izan leikela, hori guztia kontuan harturik alderdi psikologikora mugatzen dala (ez da neuk gustukoa dodan alderdia),

- bestetik, erizten jat gure garaiko sentipen postmodernoaren isla dala (ez dinot kritikatzearren), alegia, indibidualismoaren poderioz, subjektibista, bai eta psikologista ere (hori aukera bat da, eta zilegia nik uste, lehentxuago esan dodan modura).“

“[...]Nire jarrera diferentea da. Kontua da ze, guztiak garrantzia badauka be,  nire ustez, alderdi erabakigarrienak objektiboak dirala (subjektuaren gainetikoak), eta ikuspegi sozio-ekonomiko, sozio-politiko, sozio-kulturaletik aztertu behar dirala.”

“[...] liburuan behin eta barriz aldarrikatzen daben metafisika indibidualista, funtsean kristaua hori be (bekatuaren oinarria), zein baita nork bere bidea egiteko askatasuna daula, libre garala, hots, aukeramena (libre albedrio), ez dot nire egiten, ez eztabaidatzen be, neure metafisika desberdina danez gero, eta neure jarrera intetektuala naturalista eta neo-positibismo logikoaren aldekoa. Onartuko neuke nork bere burua pizteko trikimailu baten modura, gezur bital baten modura: pentsatu mundua zure eskuetan dagoala, eta bardin da mundua zertan dan, zuk ekin eta ekin, ez amore emon. Kategoriatik beheratzear dagozan traineruai eta antzeko egoeran dagozanai esaten jaken modura: Aurrera! Onenak gara eta! (garbienak, zintzoenak, kutsatu barikoak, leialenak…)”

“[...]Amaitzeko, eta positiboagoa-edo izan guran, sentipen existentzialista-bitalista sumatzen dot zure lagunaren jarreren azpian —hori ere oso modernoa—eta neuk be konpartitzen dot; hala, uste dot sakonean sentipen antzekoak daukaguzala. Gainera, autorearen argudio-bidea trikimailu intelektuala balitz be, proposatzen dauan jarrera, hasieran esan dodan legez, egokia erizten jat. Eta kito.”

Lehenik heuk egin, gero besteei eragin

Lehenik eta behin, eskerrak eman nahi dizkizut Karmelo liburu hau idaztearren. Euskaraz bizi nahi dugun euskaldun- euskaradun- askoren sentsazioak, antzeko bizipenak eta pentsaerak paperean jartzen ederto asmatu duzu. Erabili duzun  bidea – teoria, prozesua, hausnarketa eta adibide pila-  ere asko gustatu zait eta liburua irakurtzen asko disfrutatu dut. Liburu honek, helburua eta bizipenak  aldatuta, bizitzan lortu nahi dugun beste edozertara heltzeko ere balio du!

Euskararen gaiari helduta, bat nator zurekin. Bide bi daude: errua beste denei bota edo norberaren ardura hartu.  “Lanekoek ez dute euskaraz egiten, nire lagun-taldekoek euskaraz ikasi duten arren ez dute egiten, jende gutxik erabiltzen du, politikoek ez dute behar beste bultzatzen…”. Uste dut asko eta asko txiki sentitu izan garela horrelako pentsamenduekin noizbait, munduaren aurrean bakarrik. Urteak daramatzat liburuan aipatzen duzun “lehenik heuk egin, gero besteei eragin” esaldia aplikatzen, euskararen erabilpena eta euskaraz bizitzea neure ardura bezala hartzen, eta frogatuta dago, funtzionatzen du. Erdaldun elebakarrekin ezin da euskaraz komunikatu noski, baina euskaraz jakin bai baina erabiltzen ez dutenekin ditugun harremanak erdaratik euskarara pasatzeko, gaur egun behintzat, norberaren iniziatiba ezinbestekoa da. Jarrera aktibo hau duten askok zera komentatzen dute, “urliarekin eta berendiarekin euskaraz hitz egiten dut, baina eurek euren artean ez dute egiten”. Horrek zera erakusten du, euskaraz bizi nahi dutenek jarrera egokia badute euskarazko harremanak zabal ditzaketela (eta euskaraz hitz egiteko Erakundeek etorkizunean ezarriko duten euskararen balizko normalizazioari, besteek noiz egingo, besteek noiz ikasiko etab. itxaroten daudenek, ez).

Zure liburu honek, Karmelo, responsibility jarrera jende gehiagori (lekuan lekuko urliari eta berendiari) zabaltzea espero dut, bakoitzak ahal duen heinean, kanpoko faktoreei itxaroten egon gabe, bere euskal hiztunen sare hori eraiki dezan. Azkenik aholku bat: gauza serioa den arren, umore onez eta irribarre handi batekin errazago egingo dugu. Aurreiritziak eta konplexuak ahaztu eta gurean esaten den bezala “ekina baragarria duk, baina ezina baragarriagoa”.

Imanol Etxebarria

MAIZPIDE euskaltegiko irakasle eta lagunaren iritzia

Goza daiteke gehiago gozatuz, ikasiz, gauzatuz, hausnartuz… horixe egin dut nik liburuan irakurtzean eta irakurri ondoren. Baina liburua irakurtze hutsak ematen duen gozamenetik harago, Karmelo Ayestak lan honekin euskara, Euskal Herriko hizkuntza, ikasteko eta benetan euskaldun, euskaradun, izateko gako asko eta asko eman dizkigu denok ulertzeko moduan.

Liburuan ondo baino hobeto uztartu ditu Ayesta jaunak teoria eta praktika, batzuen esanak eta besteen eginak, eta horrela lortu du irakurlea, ni, behintzat, bai, irakurketari lotzea, adi-adi irakurtzera; izan ere, lerro guztietan eskaintzen dizkigu egileak, oso egoki, irakasgai  bikainak, lerro guztietan dago zer ikasia, lerro guztiek ematen dute hausnarketarako egokiera eta denoi, gainera; nola euskaraz bizitzeko zoria daukagunoi, hala bide horretan ahaleginean ari direnei ere, eta, zer esanik ez, aginte-postuetan dabiltzan askori, alegia, eredu izan beharko luketenei.

Liburuak arina ematen badu ere, eta irakurterraza da, aldi berean, oso sakona da, eta hori erdiestea ez da erraza, hau da, bi gauzak batera lortzean, arintasuna eta sakontasuna, horretan ederki asmatu du Ayestak. Sarreratik hasi da lezioak ematen eta lehen atalean, nire ustez,  dago oinarria, “printzipioetan” hain zuzen ere. egia handiak eta borobilak azaltzen dira hor eta horiekin  koherente izatea da gako nagusia.

Egileak berak esaten digu ibilbidea ez dela erraza eta egia da, baina askok eta askok ahaztua duguna/dutena, eta oso garrantzitsua,  ere badiosku, hauxe:  erorikoak eroriko eta huts egiteak huts egite bidean ere gozatu egin behar da, helburuak lortu ahala, beste  helburu batzuk jartzen eta lortzen aurrez lortutakoak lagunduko digulako, helburuak inoiz amaitzen ez direlako, beti dagoelako zer ikasia eta zer lortua; beraz, beti bidean gabiltzalako gozatu behar da bidean.

Finean, irakaskuntza-eremutik harago ere irakurri beharreko liburua, alaia, freskoa…  euskarak eta euskaldunon behar genuen eta dugun liburu bat. Askorengana iritsiko ahal da!

                                                                                                                                                Iñaki